در سخنانی که از محمد خاتمی در تاریخ 30 اردیبهشت 1375 در روزنامه سلام منتشر شده بود، اینچنین آمده است:
«امروز به جرات می توان گفت در زندگی قومی که عزم تعالی و پویایی کرده است، هیچ تحول کارسازی پدید نخواهد آمد مگر آنکه از متن تمدن غرب بگذرد و شرط دگرگونی اساسی، آشنایی با غرب و لمس روح آن تمدن یعنی تجدد است. کسانی که با این روح آشنا نیستند، هرگز به پدید آوردن دگرگونی سودمند در زندگی خود توانا نیستند.
در پژوهشی که در سال 2004 به سفارش مجلس نمایندگان کانادا به عمل آمد، وضعیت دموکراسی در کـشورهای مسلمان نشین جهان بر اساس شاخصهای سنجش دمـوکراسی در یک درجه‌بندی 20 امتیازی با امتیازاتی از 10-تا 10 دسته‌بندی شد. پژوهشگران با دادن 3 امتیاز به دموکراسی در ایران، این کشور را پس از رژیم اسرائیل(با امتیاز 10) و ترکیه (با امتیاز 7)، سومین دموکراسی منطقۀ خاورمیانه معرفی کردند.در این پژوهـش، سایر کشورهای منطقۀ خاورمیانه،شمال افـریقا و خـلیج‌فارس فاقد دموکراسی تعریف شده‌اند و کشورهایی چون پاکستان، تمامی کشورهای عرب منطقه و غالب کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، امتیازاتی بین 6- تا 10- کسب نموده اند. بدترین امتیازات، متعلق به
پیش از کودتای رضا خان،
مطلب زیر در سال 1387 توسط مؤسسه خاورمیانه (Middle-East Institute) به قلم یک اندیشمند ایرانی الاصل منتشر شده است. زیر مطالبی که جلب توجهم را کرده اند خط کشیده ام. (منبع: ماهنامه کاووش شماره 23 - دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
مطلب زیر در سال 1387 توسط مؤسسه خاورمیانه (Middle-East Institute) به قلم یک اندیشمند ایرانی الاصل منتشر شده است (منبع: ماهنامه کاووش شماره 23 - دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
اولین مفاهیم دینی که در سال اول دبستان یاد گرفتم این بود که اصول دین اسلام سه تاست: توحید، نبوت و معاد، و اصول مذهب شیعه پنج تاست: سه اصل فوق به علاوه دو اصل عدل و امامت که چون کمتر در جوامع اسلامی رواج داشته اند(به دلیل سنی بودن اکثر کشورهای اسلامی، و حتی در کشورهای شیعه مذهب مثل ایران نیز دو اصل اخیر تا قبل از انقلاب اسلامی 1357 فرصت بروز نیافته بودند)، کمتر نیز در معرض تحریف و سوء استفاده حاکمان
در جریان نهضت تحریم توتون و تنباکو، شیخ فضل‌الله که تازه در تهران مقیم شده بود، اهمیت حکم میرزای شیرازی را به مردم یادآور می‌شد و دوشادوش میراز حسن آشتیانی مجتهد بزرگ تهران، مردم را به قیام در برابر توطئه استعمار فرا می‌خواند. ناصرالدین‌شاه برای درهم شکستن حکم تحریم تنباکو، به میرزا حسن آشتیانی، تکلیف کرد یا در انظار عمومی قلیان بکشد و یا از تهران برود. میرزا حسن آشتیانی، تبعید را به جان خرید و آماده ترک تهران شد. اما، شیخ فضل‌الله نوری با هوشمندی فوق‌العاده مردم تهران را به قیام فراخواند و در حمایت از میرزای آشتیانی، راهپیمائی پرشوری در تهران برگزار کرد. در این راهپیمائی، زنان پیشاپیش مردان حرکت می کردند و برای نخستین بار در تاریخ نهضت‌های اسلامی، "شعار علیه شاه" به صدا درآمد. این راهپیمائی به محاصره دربار منجر گردید و ناصرالدین شاه از بیم جان خویش قرارداد توتون و تنباکو را لغو کرد و کار به پیروزی نهضت تحریم تنباکو رسید. اما از ثمرات مهم‌تر این پیروزی، مهیا شدن زمینه برای شکل گیری نهضت عدالت‌خانه و مشروطیت بود. 15 سال پس از نهضت تحریم تنباکو، مشروطیت به پیروزی رسید.
منابع:
- فووریه، سه سال در دربار ایران، صص۲۳۶-۲۳۹؛
- اعتمادالسلطنه، روزنامۀ خاطرات، صص۸۹۸، ۸۹۹؛
- عباس میرزا، شرح حال عباس میرزا ملک آرا، صص۱۱۷، ۱۱۸؛
- اصفهانی، «تاریخ دخانیه»، همراه سدۀ تحریم تنباکو، صص۱۵۳-۱۵۸؛
- کدی، تحریم تنباکو در ایران، صص۱۳۶-۱۳۹؛
- تیموری، تحریم تنباکو، صص۱۵۰-۱۶۵؛
- ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، ج۱، ص۱۹-۲۱.
بخشی از یادداشت ۱۸ مهر 1360 محمد خاتمی در روزنامه کیهان با عنوان «چه کسی آمریکایی است؟»:
«آقای بازرگان، چه نقصی در کار شما است که فردی چون امیرانتظام جاسوس و مزدور آمریکا تا سطح معاونت نخست‌وزیر و سخنگوی دولت موقت بالا می‌آید؛ لابد امیرانتظام هم آمریکایی نیست؟»
متن پیام تسلیت خاتمی به مناسبت درگذشت امیرانتظام:
«سرکار خانم الهه امیرانتظام، درگذشت همسر ارجمندتان آقای عباس امیرانتظام را به سرکار عالی و همه بستگان عزادار تسلیت می‌گویم و از درگاه حضرت احدیت برای آن فقید سعید آمرزش و رحمت الهی و برای بازماندگان محترم تندرستی و شکیبایی و پاداش نیکو مسألت می‌کنم. با احترام، سید محمد خاتمی»
