منظور از إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُ در آیه شریفه ۶۸ از سوره مبارکه زمر چه کسانی هستند؟

زمر/۶۸ : وَنُفِخَ فِى ٱلصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِى ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِى ٱلْأَرْضِ إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُ ۖ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْرَىٰ فَإِذَا هُمْ قِیَامٌۭ یَنظُرُونَ.

« و در صور دمیده مى شود، تمام کسانى که در آسمانها و زمین هستند مى میرند، مگر کسانى که خدا بخواهد. سپس بار دیگر در صور دمیده مى شود، ناگهان همگى بپا مى خیزند و در انتظار حساب و جزا و سرنوشت خویشند »

چه کسانى مستثنى هستند؟
تفسیر نمونه (حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدظله):

در آیه مورد بحث مى گوید: همه اهل آسمانها و زمین مى میرند سپس گروهى را استثنا مى کند و مى فرماید: الا من شاء الله (مگر کسانیکه خدا بخواهد) در اینکه این کسان کیانند؟ در میان مفسران گفتگو است .
گروهى معتقدند که آنها جمعى از فرشتگان بزرگ خدا همچون جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل مى باشند. در روایتى نیز به این معنى اشاره شده است .بعضى حاملان عرش خدا را نیز بر آن افزوده اند (چنانکه در روایت دیگرى آمده است ) و بعضى دیگر ارواح شهدا را که به حکم آیات قرآن ((احیاء عند ربهم یرزقون )) زنده اند و در نزد پروردگارشان روزى مى برند، مستثنا دانسته اند. در روایتى نیز به این معنى اشاره شده .
البته این روایات منافاتى با هم ندارند، ولى به هر حال از ذیل بعضى از همین روایات به خوبى استفاده مى شود که این گروه باقیمانده نیز سرانجام مى میرند به گونه اى که در سرتاسر عالم هستى موجودى زنده نخواهد بود، جز خداوند «حى لا یموت »
در اینکه مرگ براى فرشتگان یا ارواح شهدا و انبیا و اولیا چگونه است ؟ احتمال دارد مراد از مرگ درباره آنها گسستن پیوند روح از قالب مثالى بوده باشد، یا از کار افتادن فعالیت مستمر ارواح .

تفسیر المیزان (علامه طباطبائی قدس سره):

بعضى مفسرین گفته‏‌اند: جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیلند، که پیشوایان فرشتگانند، چون این نامبردگان در هنگام نفخ صور نمى‏میرند، بلکه بعد از آن مى‏میرند. بعضى  دیگر گفته‏‌اند: آن چهار نفر با حاملان عرشند. بعضى هم گفته‌‏اند: آن نامبردگان با رضوان و حور و مالک و زبانیه‏اند. بعضى دیگر- که سخنشان از همه سخنان سخیف‏‌تر و بى‏‌پایه‏‌تر است- گفته‏‌اند: منظور از جمله" مَنْ شاءَ اللَّهُ"، خود خداى سبحان است.
و خواننده عزیز توجه دارد که هیچ یک از این اقوال به دلیلى از لفظ آیات که بتوان بدان استناد جست مستند نیستند. بله اگر براى خدا خلقى تصور شود که در وراى آسمانها و زمین بوده باشند، آن وقت ممکن است بگوییم استثناى مزبور به طور منقطع آنان را استثنا کرده.
و یا بگوییم مرگ عبارت است از جدایى روح از جسد، و این تنها در جانداران داراى جسد تصور دارد، و اما ارواح نمى‏‌میرند، و منظور از استثنا ایشانند، و در این صورت استثناى مزبور منقطع نیست، بلکه متصل است، چون ارواح هم در بین" مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ" هستند. مؤید این وجه بعضى از روایاتى است که از ائمه اهل بیت (ع) رسیده. مانند آن روایتى که در ذیل آیه شریفه" لِمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ" وارد شده که فرموده‏اند: جوابى که در آیه آمده، یعنى جمله" لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ" ، کلام ارواح انبیاء (ع) است، و روایاتى دیگر که این معنا را تایید مى‏کند.