در جوامع غیر اسلامی به ویژه جوامع غربی، دین یک امر شخصی و سلیقه ای محسوب میشود، و البته برای کنترل و تنظیم رفتار فرد در جامعه، قوانین و مقررات و هنجارهای متعارف تعیین شده است. بایدها و نبایدهای رفتار افراد را قانون و عرف(سنت) تعیین میکنند و خیلی هم به منشأ قوانین و عرف جاری کاری ندارند.
اما در جوامع اسلامی،
در سخنانی که از محمد خاتمی در تاریخ 30 اردیبهشت 1375 در روزنامه سلام منتشر شده بود، اینچنین آمده است:
«امروز به جرات می توان گفت در زندگی قومی که عزم تعالی و پویایی کرده است، هیچ تحول کارسازی پدید نخواهد آمد مگر آنکه از متن تمدن غرب بگذرد و شرط دگرگونی اساسی، آشنایی با غرب و لمس روح آن تمدن یعنی تجدد است. کسانی که با این روح آشنا نیستند، هرگز به پدید آوردن دگرگونی سودمند در زندگی خود توانا نیستند.
در پژوهشی که در سال 2004 به سفارش مجلس نمایندگان کانادا به عمل آمد، وضعیت دموکراسی در کـشورهای مسلمان نشین جهان بر اساس شاخصهای سنجش دمـوکراسی در یک درجهبندی 20 امتیازی با امتیازاتی از 10-تا 10 دستهبندی شد. پژوهشگران با دادن 3 امتیاز به دموکراسی در ایران، این کشور را پس از رژیم اسرائیل(با امتیاز 10) و ترکیه (با امتیاز 7)، سومین دموکراسی منطقۀ خاورمیانه معرفی کردند.در این پژوهـش، سایر کشورهای منطقۀ خاورمیانه،شمال افـریقا و خـلیجفارس فاقد دموکراسی تعریف شدهاند و کشورهایی چون پاکستان، تمامی کشورهای عرب منطقه و غالب کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، امتیازاتی بین 6- تا 10- کسب نموده اند. بدترین امتیازات، متعلق به
پیش از کودتای رضا خان،
مطلب زیر در سال 1387 توسط مؤسسه خاورمیانه (Middle-East Institute) به قلم یک اندیشمند ایرانی الاصل منتشر شده است. زیر مطالبی که جلب توجهم را کرده اند خط کشیده ام. (منبع: ماهنامه کاووش شماره 23 - دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی